شهرستان داراب

شهرستان داراب با قدمتی چندهزارساله در جنوب شرقی استان فارس قرار دارداین شهر یکی از شهرهای استان فارس و مرکز شهرستان داراب است.

این شهرستان دارای ۴ شهر به نامهای داراب، جنت‌شهر و دوبرجیو فدامی می‌باشد. . فاصله شهر داراب تا شیراز ۲۴۰ کیلومتر می‌باشد. این شهرستان باجمعیتی حدود یکصد و هفتادهزار نفر (بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۷۷٫۹۳۸ نفر).[۱] شامل چهار بخش مرکزی، رستاق، فورگ و جنت می‌باشد، داراب به شهرستان‌های زرین‌دشت، استهبان، نیریز، فسا لارستان و استان هرمزگان همجواراست. وسعت شهرستان داراب حدود ۷٬۵۰۰ کیلومتر مربع و ارتفاع آن ازسطح دریا ۱٬۱۸۰ متر می‌باشد.

نام

نام شهر داراب برگرفته از داریوش دوم (داراب) می‌باشد. البته روایت‌های گوناگونی در این مورد وجود دارد. داراب، یکی از شاهان ایران در شاهنامهٔ فردوسی است، که پدر دارا (داریوش سوم هخامنشی) شناخته می‌شود.[۱] با توجه به تاریخ سنتی ایران، داراب با داریوش دوم هخامنشی همسان انگاشته می‌شود.

اب و هوا

بشتر مناطق شهرستان داراب از نظر آب وهوایی گرمسیری است که بارش در آن بیشتر به صورت باران است و در طول سال از ۳۵۰ میلیمتر تجاوز نمی‌کند. در قسمتی از داراب که به کوهستان مشهور می‌باشد آب و هوا حدوداً سرد و کوهستانی می‌باشد و در زمستان در بیشتر مناطق کوهستان برف می‌بارد. شغل بیشتر مردم درروستاها کشاورزی است. مرکبات آن شهره شهرهای دیگر و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس می‌باشد. البته محصولات باغی دیگر داراب نیز شهرت دارند مانند انار تنگ طه، خصوصاً انار شیرین شهوار که از شهرت بالایی برخوردار بوده و بیشتر به کشورها دیگر صادر می‌گردد. گل محمدی منطقه کوهستان یا سرکوه، از جمله روستاهای نوایگان و لایزنگان نیز از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است، و در سطح کشور هم از نظر میزان تولید وهم کیفیت محصول، به دلیل کشت دیم و ارگانیک بودن، بی نظیر است.

پیشینه تاریخی

شهر داراب که در زمانهای گذشته دارابگرد نامیده میشده از کهن ترین شهرهای ایران وجهان محسوب می‌گردد قدمت این شهر براساس مطالعات باستان شناسی به هزاره‌های پنجم وششم قبل از میلاد مقارن با عصرسفال نخودی باز مگردد تپه‌ها وتل‌های ماقبل تاریخی پیرامون شهر بیانگر این موضوع می‌باشند این شهر برمبنای شواهد تاریخی در دوران هخامنشیان به صورت مدور بنا می‌گردد وبه عنوان مهمترین شهر آبادان شرق فارس در دشت بزرگی بنا می‌شود وعلت مدور بودن شهر اهمیت حفاظت از آن بودن بوده است براساس روایت فردوسی طوسی بانی این شهر داراب شاه (دارای بزرگ) است که در ادبیات ایرانی و اسلامی از وی به عنوان داریوش بزرگ یاد می‌شود. شهربه صورت مدور درمیان دشت بزرگی ایجاد شده است وپیرامون آن کَندَگ یا خندق بزرگی برای حفاظت ازشهر ایجاد نموده‌اند. بسیاری ازمحققین اعتقاد دارند این شهر از تاسیسات عصر هخامنشی محسوب می‌گردد. شهر دارابگرد در عصر ساسانی به عنوان مقر اردشیر بابکان سرسلسله این خاندان ازاهمییت واعتبار ویژه‌ای برخوردارمی گردد. به عقیده اصطخری شهر دارابگرد سومین ولایت بزرگ پارس بوده است. یکی ازبزرگترین ضرابخانه‌های پارس در شهر دارابگرد ایجاد شده بود. این شهر در دوران اسلامی نیز اهمیت خود راهمچنان حفظ می‌نماید ویکی از مهمترین ولایات پارس محسوب می‌شده است.(برگرفته از داراب در آئینه تاریخ تالیف محمدباقرمهاجر)---

شهر داراب همیشه با نام روحانی مبارز آیت الله نسابه همراه است و در تمام شهرهای ایران و حتی درپشت کامیونها نیز جمله "یا جد نسابه " نشانهٔ دارابی بودن است. داراب بزرگان زیادی را در طی سالیان دراز به جهان معرفی نموده از عارف نامی ملا احمد دارابی گرفته تا حکیم سید نورالدین دارابی که هر دو در قرون ۱۴ و ۱۵ میزیسته‌اند. از رجال سالیان نه چندان دور می‌توان به شاعر فولکوریک و شهر دار اسبق داراب مرحوم حسین آزما ومحمد معمارزاده (که ایشان باعث و بانی انجمن خیریه المهدی می‌باشد)-اردلان سرفراز (نویسندهٔ تمام شعرهای خواننده‌های بزرگی همچون دالمند و شهرام احمدی .)-حاج کاظم گودرزیان (موسس صندوق خیریه ایثار داراب) ونظریه پرداز ریاضی استاد رحمت اله جعفری... نام برزندگینامه استاد رحمت ا.. جعفری نظریه‌پرداز ریاضی در سال ۱۳۰۹ در شهرستان داراب به دنیا امد. تحصیلات ابتدائی ودبیرستان را در داراب سپری نمود سبس در کنکور دانشسرای مقدماتی شیرازشرکت نمود وپس از دو سال تحصیل، در سال ۱۳۳۰ معلم داراب گردید. همزمان با تدریس در کنکور دانشسرای عالی شرکت و موفق شد بعنوان رتبه اول کنکور قبول و به مدت ۴ سال در دانشسرای عالی تهران تحصیل و در سال ۱۳۴۰ موفق به اخذ درجه لیسانس گردد. نامبرده حدود ۴۰ سال در دبیرستانهای داراب، تربیت معلم ودانشگاه آزاد اسلامی تدریس نموده و گذشته از کتابهای (از کنکور تا دانشگاه دوجلد) و ابتکارات ریاضی و خود آموز ریاضی پنجم ابتدائی، مکمل روشهای ریاضی، روشهای نوین ریاضی، ریاضیات پایه یک، آموزش ریاضی دوره سه ساله راهنمایی، تلاش خستگی ناپذیری را برای گسترش دانش ریاضی داشته است.
باستان‌شناسی

براساس پژوهش‌های باستان‌شناسی قدمت این منطقه که در گذشته دارابگرد نامیده می‌شده به هزارهٔ پنجم قبل از میلاد (عصرسفال نخودی و مقارن با تمدن سیلک ۲ کاشان) می‌رسد. تپه هاوتل‌های باستانی مناطق مادوان و خسویه ازجمله آثار زیستگاه‌های انسانی در دوران ماقبل تاریخ درناحیه دارابگرد می‌باشند. بنای شهرکهن دارابگرد که آثارآن در ۷ کیلومتری جنوب شهر کنونی داراب قراردارد، بر اساس شواهد موجود به اوایل دوران هخامنشیان می‌رسد.
هخامنشیان و اشکانیان

برمبنای روایات تاریخی ونوشته مورخین و نویسندگان متقدم مانند طبری، حمزه اصفهانی، یعقوبی، ثعالبی، بلعمی، ابن اثیر و... شهردارابگرد توسط دارای بزرگ که در ادبیات پهلوی و اسلامی از وی به نام داریوش بزرگ یادشده ایجاد می‌شود و فردوسی شاعر نامور ایران دراین باره می‌گوید:
چو بگشاد داننده زآن آب بند         یکی شهر فرمود بس سودمند
بفرمود کزهند وز رومیان         بیارند کارآزموده ردان
چو دیوار شهر اندر آوردگرد         ورا نام کردند دارابگرد
یکی آتش افروخت از تیغ کوه         پرستیدن آذر آمد گروه
ز هرپیشه‌ای کارگر خواستند         همه شهر ازایشان بیاراستند

شهر قدیم دارابگرد دردوران هخامنشیان منطقه‌ای آبادان و پررونق بوده‌است. ظاهراً این منطقه تحت حکومت آریامنه قرار داشته‌است. در دوران سلوکیان و اشکانیان ولایت دارابگرد دارای حکومت نیمه مستقلی بوده که پادشاهان آن از حاکم پارس اطاعت می‌کرده‌اند. نام آخرین امیر دارابگرد در عصر اشکانیان پیری یا تیری بوده‌است و اردشیر بابکان سرسلسله ساسانیان در نزد وی پرورش می‌یابد.
ساسانیان

آخرین امیر دارابگرد درعصر اشکانیان پیری نام داشته و پس از وی اردشیر بابکان براین شهر تسلط می‌یابد و سپس با کنترل سراسر ایران امپراتوری ساسانی را تأسیس می‌نماید. از این جهت دارابگرد نخستین مقر حکومتی ساسانیان بوده‌است. دارابگرد در عصر ساسانیان اهمیت فراوانی داشته‌است و بیشنهٔ آثار تاریخی این شهرستان متعلق به این دوره می‌باشد. ضرابخانه بزرگی نیز در دارابگرد دایر بوده که در دوران اسلامی فعال بوده‌است.
ورود اسلام

این منطقه در سال ۲۳ هجری توسط سپاهیان مسلمان فتح می‌شود و حکومت آن در اختیار سرداران عرب و سپس در کنترل خاندان شبانکاره قرار می‌گیرد. پس از ورود اسلام این شهر تا قرن پنجم هجری قمری، همواره آبادان بوده‌است.
سلجوقیان

در سدهٔ پنجم هجری و به دلیل تهاجم گسترده سلجوقیان دچارآسیب و ویرانی می‌شود و اهالی به ناحیه جدیدی در شرق شهر فعلی بنام تنگ رمبه کوچ می‌نمایند و پس از حمله مجدد سلاجقه به ناحیه جدید و تصرف قلعه مستحکم رمبه که با دسیسه سلاجقه صورت گرفت، اهالی به ناچار به محل فعلی داراب عزیمت می‌کنند.
حملهٔ مغولان

شهر فعلی نیز در دوران ایلخانان مغول و تیموریان مورد حمله قرار می‌گیرد و خسارات زیادی می‌بیند.
صفویان و زندیان

اما در عصر صفویه با توجه حکام وقت و قرارگرفتن اراضی این شهر تحت عنوان «اراضی خاصه» رو به آبادانی می‌گذارد و به نوشته منابع تاریخی این دوره یکی از پنج وزیرنشین فارس محسوب می‌شده‌است. این شهر تا دوران زندیه از ولایات مهم فارس بوده‌است.
قاجار

درعصر قاجار شهر داراب به دلیل دارا بودن اراضی وسیع و حاصلخیز مورد توجه حکام ایالتی قرارمی گیرد با استقرار ایلات ترک و عرب در اطراف این شهر به صحنه منازعات و درگیری‌های حکومت و ایلات تبدیل می‌شود و از این رهگذر دچار صدمات جدی می‌گردد و از توسعه و پیشرفت باز می‌ماند.
موقعیت جغرافیایی

هم اکنون شهرستان داراب در جنوب خاوری استان فارس قرار دارد. این شهرستان از خاور با شهرستان حاجی‌آباداستان هرمزگان همسایه‌است. از شمال با شهرستانهای استهبان و نیریز، ازجانب باختر با فسا، و از ناحیه جنوب با شهرستانهای زرین دشت و لارستان همجوار می‌باشد.
مراکز آموزشی و دانشگاهی

    دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب وابسته به دانشگاه شیراز می‌باشد. این دانشکده در مقاطع کاردانی و کارشناسی دانشجو می‌پذیرد.
    دانشگاه پیام نور داراب
    دانشگاه آزاد اسلامی داراب
    الگو:آموزشکده فنی و حرفه‌ای داراب وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری
    الگو:دانشکده پیراپزشکی بلوار فرمانداری

اقتصاد

مردم علاوه بر کشت محصولاتی مانند گندم، جو، بنشن و پنبه، به باغداری نیز اشتغال دارند. فراورده‌های باغی آن نیز پرتقال، لیمو، نارنگی، گل محمدی لایزنگان. انگور، انار و خرماست. فرش‌بافی، با طرح کاشان، نیز در داراب رواج دارد. بافت فرش بیشتر در روستاهای نوایگان و تنگ طه انجام می‌گیرد و اعضای شرکت فرش نیز بیشتر از این روستاها می‌باشند.

از نظر صنعت متأسفانه این شهرستان چندان پیشرفتی نداشته است و در این شهرستان دو کارخانه مهم یکی کارخانه سیمان و دیگر تولید لوله پلی اتیلن وجود دارد. نیروگاه فورگ داراب نیز از منابع تولید انرژی در این شهرستان است..[۲]
فراورده‌های کشاورزی داراب

در ابتدا باید متذکر شد داراب به عنوان اول تولید کننده پنبه درکشورایران می‌باشد و بعد از استهبان دارای دومین انجیرستان دیم دنیا می‌باشد. محصولات مهم شهرستان شامل گل محمدی که به کاشان فرستاده می‌شود که از آن گلاب برای شستشوی خانه کعبه استفاده می‌کنند.گندم، مرکبات، پنبه، ذرت و خرماودر کوهستان این شهرستان درخت انجیر از نظر کمیت وکیفیت به مراتب که با بالاتر از شهرستان استهبان وجود دارد که با توجه به بی مهری مسولان شهرستان این مهم تاکنون معرفی نشده که متاسفانه باعث دلسردی باغداران انجیر در روستاهای سنگ چارک مروارید ونوایگان گردیده است. مرکبات داراب شامل پرتقال، لیمو، نارنگی، نارنج، دارابی، بکرئین می‌باشدکه درجنت شهر- فسارود -فورگ وبادامه رستاق تولید می‌شود. داراب یکی از بزرگ‌ترین توایدکنندگان گندم در کشور است. مناطق تیزاب، هشیوار و فسارود بیشترین میزان گندم، ذرت و پنبه داراب را تولید می‌کنند. کاشت گندم در داراب از مهر و آبان آغاز می‌شود. برداشت گندم در اردیبهشت آغاز و تا خردادماه ادامه می‌یابد. پس از برداشت گندم، کشاورزان جای گندمها را که به کلور معروف است آتش می‌زنند تا برای کشت بعدی آماده شود. در منطقه تیزاب کشاورزان عمدتاً پس از برداشت گندم، ذرت دانه‌ای می‌کارند اما در هشیوار پنبه رایج‌تر است. داراب همچنین بزرگترین تولید کننده گل محمدی دیم کشور با دارا بودن ۵۵۰۰ هکتار گل محمدی دیم می‌باشد. اما مرکبات داراب بیشتر مربوط به دهستان فسارود شامل روستاهای :، جونان و کوهگرد و پاسخن و حسن‌آباد و ...)-بخش فورگ -جنت شهر وبادامه رستاق می‌باشد وبالش شامل روستاهای (سنگ چارک واب جهان و فتح المبین) و جنت شهر (دهخیر) می‌باشد. مرکبات داراب بویژه پرتقال آن بسیار شیرین، آبدار و لذیذ است. در شهر داراب حتی در بلوارها هم نارنج کاشته شده‌است و این به طراوت و زیبایی شهر می‌افزاید. در بیشتر منازل شهر داراب، جنت شهر، تیزاب، نصروان و دیگر روستاها درختان زیبای مرکبات وجود دارد.
ره آوردها

    میوه دارابی که گونه خاصی از مرکبات است. نام دیگر آن بتابی می‌باشد.
    شیرینی سمبوسه که با مغز بادام یاگردو و یا پودر نارگیل و شکر ساخته می‌شود.
    شیرینی کماج
    شیرینی غرابی
    رب انار تنگ‌طه
    گلاب
    آبلیمو
    خرما
    لیمو
    پرتقال
    انجیر
    انار
    بادام

تقسیمات کشوری

شهرستان داراب از ۴ بخش و ۳ شهر تشکیل شده است.

    ۱- بخش مرکزی شهرستان داراب
        دهستان بالش (بامرکزیت دهستان سنگ چارک)
        دهستان شاهیجان (بختاجرد)
        دهستان پاسکن (پاسخن)
        دهستان فسارود
        دهستان نصروان
        دهستان هشیوار
        دهستان نوایگان
    ۲- بخش جنت
        دهستان قلعه بیابان
        دهستان ده خیر (قریه الخیر)
    ۳- بخش رستاق
        دهستان رستاق (داراب)
        دهستان کوهستان (داراب)
    ۴- بخش فورگ
        دهستان آبشور
        دهستان فورگ
    شهرها:
        داراب
        دوبرجی
        فدامی
        جنت‌شهر

جَنَّت‌شهر، شهری در بخش جنت شهرستان داراب در استان فارس است. این شهر در دهستان قریه‌الخیر، از نواحی قدیمی فارس، در هجده کیلومتری جنوب‌شرقی شهر داراب، در ارتفاع ۱۵۰، ۱ متری و در کوهپایه قرار دارد. کوههای مروارید در یک کیلومتری شمال، ته سرن در یک کیلومتری جنوب (هر دو از رشته‌کوه زاگرس جنوبی)، دره خرچنگ در دو کیلومتری و غار آب در شش کیلومتری شمال آن واقع‌اند.[۳] چند مزرعه موقت به آن وابسته‌است، از جمله ابراهیم‌آباد در سه کیلومتری شمال‌غربی و اسلام‌آباد در دو کیلومتری جنوب‌شرقی آن. آب مصرفی شهر از چشمه و چاه تأمین می‌شود. فاصله جنّت‌شهر با شیراز از شمال‌غربی حدود ۲۷۸ کیلومتر است. این شهر در مسیر شهرهای داراب ـ حاجی‌آباد (مرکز شهرستان حاجی‌آباد در شمال استان هرمزگان) قرار دارد و با آبادی ده خیر سفلا، در فاصله حدود چهار کیلومتری مغرب، نیز در ارتباط است.

جنّت‌شهر پیش از ۱۳۷۲ ش، ده‌خیر نام داشت و در ۳ اسفند ۱۳۷۲، به موجب مصوبه هیئت وزیران آبادی ده‌خیر به شهر بدل شد و جنّت‌شهر نام گرفت.[۴] در سرشماری عمومی ۱۳۷۵ ش، جمعیت آن ۸۱۲، ۹ تن ذکر شده‌است.[۵] بیشتر اهالی آن شیعه دوازده امامی‌اند و به فارسی سخن می‌گویند. همچنین عده‌ای از اهل تسنن، که به بلوچی گفتگو می‌کنند، در آنجا به‌سر می‌برند.[۶]

ناحیه‌ای که جنّت‌شهر در آن واقع شده، کمابیش منطبق بر کوره دارابگرد است.[۷] در سده چهارم، در ذکر مسافت شیراز ـ جزومِ کرمان[۸] از رَمّ مهدی، میان دارابگرد و رستاق‌الرستاق، در فاصله پنج فرسخی از هریک، نام برده که تقریباً مطابق با جنّت‌شهر کنونی است. به نوشته شوارتس، محقق معاصر آلمانی، باتوجه به جزء اول رمّ مهدی، به نظر می‌رسد که آبادی کردنشین بوده‌است.[۹] ویرانه‌های شهر جنّت قدیمی نزدیک جنّت‌شهراست که هم اکنون آنجا روستایی وجود دارد به نام کوه سفید که اهالی آن از قشقائیانی هستند که از حدود صد سال پیش در آنجا یکجا نشین شده‌اند و به زبان ترکی قشقایی صحبت می‌کنند.[۱۰] که هم اکنون آنجا روستایی وجود دارد به نام کوه سفید که اهالی آن از قشقایی‌هایی هستند که از حدود ۱۰۰ سال پیش در آنجا یکجا نشین شده‌اند و به زبان ترکی قشقایی صحبت می‌کنند. در قرن ششم قلعه‌ای به نام رُنْبه در نزدیکی تنگی به همین نام را معرفی کرده‌است، مکان قلعه مزبور مطابق با اطراف جنّت‌شهر است.[۱۱]

این قلعه دست کم تا سده نهم از قلاع مهم فارس شمرده می‌شد. به گفته ابن‌بلخی، حاکم دارابگرد کسی بود که این قلعه را در اختیار بگیرد. حافظ ابرو (متوفی ۸۳۳) نیز از تنگ رنبه در کوره دارابجرد/ دارابگرد نام برده‌است[۱۲] در سده سیزدهم، خورموجی (ص ۴۸۹ـ۴۹۰) از ده خیر یاد کرده و در اواخر سده سیزدهم،[۱۳] قلعه رنبه را در چهار فرسخی و ده خیر را در سه فرسخی مشرق شهر داراب، در بلوکی به همین نام، ضبط کرده‌است. در ۱۳۲۳ ش، این آبادی مرکز دهستان قریه‌الخیر بود و ۹۱۷، ۲ تن جمعیت داشت. در حدود ۱۳۳۰ ش نیز قصبه ده‌خیر علیا همین دهستان بود، ساکنان آن کشاورز بودند و از صنایع‌دستی، قالی‌بافی در آنجا رواج داشت.[۱۴] امروزه طوایفی از ایل خمسه * در پیرامون این شهرِ رو به رشد، ییلاق و قشلاق می‌کنند.[۱۵]

    روستاها و آبادی‌ها:

        آبشور
        اسلام‌آباد داراب
        اکبر آباد داراب
        بانوج
        بهروزاباد
        بختاجرد
        براب
        برگان
        سعادت آباد (غیاثی)
        بیاده
        بیزدان
        پاسکن
        پیر مراد
        تیزاب
        جمسی
        جوزجان
        چگینی (اعراب چگینی)
        چهارتاق
        حسن‌آباد داراب
        حسین‌آباد داراب
        خروسلو
        دریمی
        دشت شاهی
        دوبرجی
        دولت‌آباد
        ده خیر
        دهکستان
        رستاق
        زین‌آباد
        سلطان آباد داراب
        شمس‌آباد داراب
        شور آباد
        شهرک ثارالله
        شهرک غدیر
        شهرک فتح المبین
        شهنان
        شیخ‌آباد
        علی‌آباد
        عطابخش
        فتح‌آباد داراب
        فورگ
        قلعه نو
        قلعه بیابان
        کرسیا
        کریملو
        کنارحاجی
        کوهگرد (کوهجرد)
        گودشانه
        گونان (جونان)
        لایزنگان
        مهرآباد
        نصروان
        نصیر آباد
        نوایگان
        هربدان (آل پویه)
        روستای سنگ چارک
        روستای دنگان
        روستای کهتکان
        روستای بادامه بخش رستاق
        چمن مروارید
        بریسکان (اوباد)

مکان‌های گردشگری

شهرستان داراب با دارا بودن آثارتاریخی فرهنگی وطبیعی یکی از مناطق مهم گردشگری استان فارس محسوب می‌گردد. در۸ کیلومتری جنو این شهرستان بنای تاریخی دارابگرد که به قلعه دارابگرد یا قلعه دحیه شهرت دارد و مربوط به دوره هخامنشیان است واقع است که هر ساله شمار زیادی از آن بازدید می‌کنند. دارابگرد بنای شهر قدیم داراب بوده است که به صورت دایره‌ای بزرگ بوده است دارابگرد اولین شهرمدور درسرزمین ایران است والگوی معماری این شهر درساخت شهرهای مدوردیگرمانند تیسفون و گور مورداستفاده قرارمی گیرد که اکنون دیگر از آن بناها اثری نیست جز تلی از خاک و خندقی که به دور شهر کشیده بودند تا در مواقعی که شهر مورد حمله قرار می‌گرفت آنرا پر آب نمایند تا دشمن نتواند از خندق و دیوار شهر که بعد از خندق قرار داشت و اکنون به صورت خاکریزی باقی‌مانده عبور نماید. همچنین بقعه دحیه کلبی از اصحاب پیامبر اسلام و امامزاده پیرمراد در این شهرستان قرار دارد. از مناطق زیبای طبیعی می‌توان به منطقه رودبال اشاره کرد که در ایام مختلف سال به‌ویژه در فروردین ماه پذیرای جمع کثیری از مردم می‌باشد.

    آتشکده آذرخش (مشهور به مسجد سنگی) در فاصله هفت کیلومتری جنوب شرقی شهر داراب و در دامنه کوهی مشهور به کوه پهنا بنایی در دل کوه وجود دارد که در نزداهالی مشهور به مسجد سنگی می‌باشد این بنا که به اعتقاد برخی در ابتدا معبد مهر پرستان آریایی بوده در عصر ساسانبان (یا قبل از آن) تبدیل به آتشکده می‌شود. و در زمره آتشکده‌های مهم زردشتیان بوده‌است. پس از اسلام نیز برای این معبد در قسمت جلوی آن محرابی می‌سازند وآنرا به مسجد تبدیل می‌کنند. در کنار معبد قسمتی وجود دارد که مخصوص استراحت خادمان معبد بوده است
    نقش شاپور در فاصله چهار کیلومتری جنوب شهر داراب و در دامنه جنوبی کوه پهنا نقش مهمی از دوران ساسانیان قرار دارد که در نزد اهالی به نقش رستم و یا نقش شاهپور مشهور می‌باشد این نقش که در ارتفاع ۷ متری از سطح زمین نقر گردیده صحنه پیروزی پادشاه ساسانی بر سپاه روم را نشان می‌دهد مساحت نقش حدود ۶۳ متر مربع می‌باشد و در وسط آن تصویر پادشاه سوار بر اسب دیده می‌شود و در مقابل آن تصویر اسرای رومی با سرهای برهنه همراه با فرماندهانشان و یک کالسکه همراه با غنائم جنگی قرار دارد فرمانده سپاه روم از پادشاه ایران طلب عفو می‌نماید و پادشاه به علامت بخشش دست خود را بر سر وی قرار داده‌است.
    مسجدجامع داراب تنها مسجدتاریخی چهارمناره‌ای جهان قدیمی ترین اثرتاریخی درمرکزشهرداراب
    آبشار فدامی که در بخش فورگ قرار دارد این آبشارعریض ترین آبشارایران با دارابودن چشمه‌های آب شور وشیرین وآب گرم وسردیک اثرطبیعی بسیارزیبامی باشد.
    آتشکده آذرجوی یکی از آتشکده‌های عصر ساسانی، در فاصله ۱۰ کیلومتری غرب شهر قرار گرفته‌است این آتشکده که بنا به گفته مسعودی در مورج الذهب از مقدس ترین و مهمترین آتشکده‌های زردشتیان محسوب می‌شده همانند اکثر آتشگاه‌های این دوره به سبک چهار تاقی با گنبد مدور و بر روی صفحه عظیمی بنا شده‌است.
    قصر بهرام در ۲۶ کیلومتری شمال داراب.
    قصر آئینه (قصر دختر) (تنگ چک چک) که به آن قصر دختر هم می‌گویند در هشت کیلومتری روستای رستاق و در جنوب شرقی آن قرار دارد.
    برج شاه نشین و یا قلعه طلوع شجراین قصر در جنوب روستای رستاق قرار دارد. بر قله کوهی در این محل آثار برج بزرگی دیده می‌شود که این برج بنام «شاه نشین» معروف است. در نزدیکی آن آثار آسیابی دیده می‌شود که با باد کار می‌کرده و اینک به «آسیاب بادی» شهرت دارد.
    آسیاب سنگی در قسمت شمالی مسجد سنگی یا آتشکده آذرخش دارابگرد آسیاب سنگی بزرگی قرار دارد که در دل کوه ساخته شده‌است این آسیاب دارای دو استوانه سنگی عظیم در بالای کوه‌است که از طریق آنها آب مورد نیاز آسیاب تامین می‌شده‌است.
    قصر کیامرث این قصر در نزدیکی روستای نصیر آباد فورگ (داراب) و در شرق داراب قرار دارد آثار ساختمان گلی و آجری در آنجا دیده می‌شود قصر کیامرث یا کیومرث توسط بهمن پسر اسفندیار، پسر لهراسب ساخته شده‌است آثار آن موجود و در جوار روستای شاهمرز فرگ قرار دارد. در کنار جاده آسفالته قدیم داراب به بندرعباس قرار دارد و کسانی که از داراب به بندر عباس مسافرت می‌کنند آن را می‌بینند. این قصر که از دور به شکل کوهی خودنمایی می‌کند در بین اهالی به کوه بهمنی مشهور است.
    لایزنگان روستای هدف گردش استان فارس وتولیدکننده بیشترین گل محمدی کشور
    روستای نوایگان که به عنوان روستای نمونه گردشگری استان فارس انتخاب شده و تغییراتی در بافت روستا جهت هرچه بیشتر سنتی شدن روستا انجام داده‌اند که از جمله سنگ‌فرش کردن بیشتر کوچه‌ها به جای آسفالت می‌باشد. البته به جز خود روستا آبادی‌هایی که در کوههای اطراف روستا قرار دارد نیز از جمله مناطقی است که گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند .
    چشمه گلابی
    سد رودبال داراب
    باغ‌های جنت شهر
    باغ‌های فسارود
    آبشار کاسه رود
    خرچنگ (جنت شهر)
    قلعه پیشاهنگان کهتکان (ازبین رفته است)
    حرم پیر مراد در سه کیلومتری جاده قدیم داراب - فسا
    حرمدحیه کلبی در ۸ کیلومتری جاده داراب-شیراز

آبشارهای تنگه رغز داراب

    در موقعیت جغرافیایی E5417 N۲۸۵۳ در استان فارس واقع است. تنگه رغز در ۳۰ کیلومتری شهرستان داراب و در جنوب استان فارس قرار دارد. این تنگه که از دو طرف با دیواره‌هایی بلند محصور شده است. به دلیل وجود چشمه‌های فراوان در این دره ۶۴ آبشار جاری شده که از این تعداد ۱۲ آبشار نیازمند فرود با طناب است. ارتفاع فرودها حداقل ۶ تاحداکثر ۶۵ متر و مابقی آبشارها با پرش در آب قابل گذر است. حوضچه‌های زیر آبشارها حداقل ۶ و حداکثر ۲۰ متر عمق دارند.
    دره رغز به طول تقریبی ۴ کیلومتر در امتداد شمال به جنوب از سرچشمه رغز تا دره جنوب ۶۰ آبشار و حوضچه طبیعی را در خود جای داده است که تنها ۱۴ آبشار و آبگیر دره جنوبی مورد توجه عموم مردم و کوهنوردان بوده است و با رسیدن به آخرین آبشار دره جنوبی به ارتفاع ۳۵ متر دره جنوبی به بن‌بست می‌رسد. منطقه سرچشمه رغز نیز که از مسیر دیگری پیمایش می‌گردد، جنگلی زیباست که محل آغاز آب رغز است رسیدن به این منطقه نیز با ۳ ساعت کوهپیمایی امکان‌پذیر است. آب رغز که از این منطقه آغاز می‌گردد با ایجاد حوضچه‌ها و آبشارهای طبیعی تا دره جنوبی امتداد و نهایتاً در آبگیرهای انتهایی به زمین باز می‌گردد.
    از منطقه سرچشمه نیز بدون وسایل فنی امکان بازدید از چندین حوضچه و آبشار مسیر است و نهایتاً با رسیدن به آبشار بلندی به طول ۲۳ متر کوهپیمایان متوقف می‌شوند در حد واسط منطقه سرچشمه و دره جنوبی رغز ده‌ها آبشار و آبگیرهای زیبا و طبیعت بکر تنها با استفاده از وسایل فنی امکان پیمایش می‌یابد.

    آبشارهای این تنگه عبارتند از: آبشار نگین به ارتفاع ۱۶ متر، عمق آب ۸ متر و طول حوضچه ۴۱ متر، آبشار بوم رنگ به ارتفاع ۷ متر، عمق آب ۸ متر و طول حوضچه ۳۱ متر، آبشار مسعود به ارتفاع ۸ متر، عمق آب ۱۲ متر و طول حوضچه ۱۵ متر، آبشار گلاب حوضچه به ارتفاع ۱۱ متر، عمق آب ۷ متر و طول حوضچه ۱۲ متر، آبشار فتح به ارتفاع ۸ متر، عمق آب ۱/۵ متر و طول حوضچه ۶ متر، آبشار حکمت به ارتفاع ۱۱ متر، عمق آب ۱۵ متر و طول حوضچه ۳۲ متر، آبشار کبوتر به ارتفاع ۲۵ متر، عمق آب ۲۰ متر و طول حوضچه ۶ متر، آبشار جام به ارتفاع ۹ متر، عمق آب ۶ متر و طول حوضچه ۳۶ متر، آبشار دماغه (فراز) به ارتفاع ۱۲ متر، عمق آب ۲ متر و طول حوضچه ۴ متر، آبشار آذرخش به ارتفاع ۶۵ متر، عمق آب ۶ متر و طول حوضچه ۱۱ متر، آبشار یادگار به ارتفاع ۴ متر، عمق آب ۸ متر و طول حوضچه ۱۱ متر، آبشار وداع به ارتفاع ۴۶ متر، عمق آب ۱۰ متر و طول حوضچه ۷ متر
    [۱۶]

مراکز صنعتی و کارخانه‌ها

کارخانه سیمان داراب مهمترین مرکز صنعتی این شهرستان محسوب می‌شود. سایر مراکز صنعتی این شهرستان عبارتند از:

    کارخانه گلاب گیری لایزنگان
    کارخانه پلی اتیلن امید داراب
    کارخانه شیر داراب لبن
    کارخانه صنایع تقطیر ساغر
    کارخانه خوراک دام دردانه داراب
    نمایندگی تراکتور سازی گودرزیان داراب

عالمان دینی

    آیت الله سید محمد علی نسابه
    آیت الله ابوالحسن مقدسی شیرازی
    آیت الله یحیی انصاری شیرازی
    آیت الله یحیی فلسفی دارابی
    حجت الاسلام و المسلمین محمد جعفر امامی
    حجت الاسلام و المسلمین محمد علی شرعی

برخی از دیگر مشاهیر

اردلان سرفراز

شیخ زکریا انصاری

سردار شهید محمد اسلامی نسب
دانشگاه‌ها و مراکز علمی

شهرستان داراب دارای مراکز متعدد دانشگاهی می‌باشد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

    دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب
    دانشگاه آزاد اسلامی داراب
    دانشگاه پیام نور داراب
    آموزشکده فنی داراب
    آموزشکده کشاورزی داراب
    دانشکده پیراپزشکی داراب

منابع

پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران
(فرهنگ جغرافیائی آبادیها)
(فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج ۱۱۳، ص ۳۴؛ جعفری، ج ۱، ص۵۱۰)
(ایران. قوانین و احکام، ص ۷۲۲)
(مرکز آمار ایران، ۱۳۷۶ ش، ص هشتاد)
(فرهنگ جغرافیائی آبادیها، همانجا)
اصطخری (ص ۱۳۲)
[جزوم: رموم/ زموم = زم (برای اطلاع بیشتررجوع کنید به اصطخری، ص۹۶ـ۹۷؛ ترجمه فارسی، ص ۹۶؛ یاقوت حموی، ذیل «رَمٌّ») ]
(ج ۲، ص ۱۰۹)
(مصطفوی، ص ۴۲۲؛ برای آگاهی از شهر جنّت قدیمی رجوع کنید به داراب *). ابن‌بلخی (ص ۱۳۱، ۱۵۹)
(نیز رجوع کنید به آزما، ص ۱۴۰؛ نحوی، ص ۲۱)
(ج ۲، ص ۱۱۷).
فسائی (ج ۲، ص ۱۳۱۷، ۱۶۲۸)
(ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی. دفتر تقسیمات کشوری، ج ۲، ص ۲۹۱؛ رزم‌آرا، ج ۷، ص ۱۰۷)
(رجوع کنید به مرکز آمار ایران۱۳۷۸ ش، ص ۱۰۸)