شهرستان فسا

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان فسا در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۱۶٬۴۱۶ نفر بوده است

فسا (به پارسی میانه: Fasā) نام شهری در ۱۴۵ کیلومتری جنوب شیراز واقع در استان فارس است. شهرهای سروستان، داراب، جهرم، استهبان در همسایگی فسا قرار دارند. قدمت این شهرستان دست کم به زمان هخامنشیان برمی‌گردد که در آن زمان نام این شهر پسه یا پسا بوده که به فسا تبدیل می‌شود.

رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا

رصد خانه و مرکز علمی شهرداری فسا، به عنوان بزرگترین رصد خانه آماتوری جنوب ایران با سال تأسیس ۱۳۷۸ در وروری فسا از سمت شیراز و بر فراز تپه باستانی کدیوری واقع شده است. این مجموعه شامل اتاق تلسکوپ، اتاق افلاک نما و سالن برگزاری کلاس‌های آموزشی می‌باشد. گروه نجوم این مرکز در سال ۱۳۸۶ به عنوان «برترین گروه نجوم کشور» و در سال‌های ۸۵٬۸۶و۸۷ به عنوان «قوی‌ترین گروه رویت هلال ماه» در کشور شناخته شد و در همین راستا چندین رکورد جهانی و ملی را به ثبت رسانده‌اند که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

    رویت نازکترین هلال ماه در اسفند ۱۳۸۴ در شهرستان بافت واقع در استان کرمان که سبب ثبت رکورد جهانی زاویه جدایی بین ماه و خورشید و منجر به شکسته شدن حد دانژون گردید.

در پی شکستن حد دانژون توسط جمعی از اعضای رصدخانه شهرداری فسا مقاله‌ای ۱/۵ صفحه‌ای از این گروه در مجله sky&telescope به قلم آقای قاضی میرسعد به چاپ رسید

    ثبت رکورد جدایی زاویه در روز، هم با چشم مسلح و هم غیر مسلح
    ثبت رکورد وداع تا دیدار
    ثبت اختراع دستگاه‌های ردیاب خورشیدی برای صفحات فتو و لتائیک، لیزر خورشیدی، دستگاه تراش و آینه تلسکوپ توسط یکی از اعضای رصدخانه
    ثبت پدیده نادر گذر سیاره زهره از مقابل خورشید به عنوان مهمترین رخداد نجومی سال ۲۰۱۲ در ۱۷ خرداد ۱۳۹۱

علاوه بر این، گروه نجوم فسا به عنوان یکی از قوی‌ترین گروه‌های استهلال کشور هر سالِ جهت رویت ماه‌های رمضان و شوال به مناطق مرتفع در کشور از جمله ارتفاعات خرمنکوه و دنا اعزام می‌شود.

رصد خانه و مرکز علمی شهرداری هر سالِ برنامه‌های مختلفی در زمینه‌های آمورشی و ترویج نجوم برگزار می‌نماید که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

    برنامه بازدید از رصدخانه همه روزِ (در ایام نوروز) و تعطیلات آخر هفته (در بقیه روزهای سال) برای مهمانان عزیز از مناطق مختلف ایران و همشهریان عزیز فسایی.
    برنامه بازدید از رصد خانه ویژه مدارس، دانشگاه‌ها، ادارات و پژوهشکده‌های سراسر استان
    کلاس‌های آموزشی برای عموم مردم

گروه اعزامی رصدخانه شهرداری فسا به خرمنکوه برای رویت هلال شوال ۱۴۳۴

کشاورزی و صنعت

فسا از نظر کشاورزی شهری پررونق است. از نظر تولید گندم رتبه اول کشور ایران را داراست بطوریکه فسا را شهر گندم می‌دانند. با توجه به آب و هوای مناسب، وجود نخل‌های گرمسیری و درخت گردو و دیگر گونه‌های درختی در این شهر متداول است. کشت پنبه نیز در فسا رونق فراوان دارد.البته در طی 10 سال گذشته، اقلیم آب و هوایی این شهر تغییر کرده و به شهری خشک و کم باران و با بحران کم‌آبی تبدیل گشته است. کارخانه رب گوجه فرنگی، ۱۶ کارخانه ذرت خشک کنی و یک کارخانه روغن کشی زیتون، یک کارخانه قند، کارخانه تولید ماکارونی، کارخانه تصفیه وش پنبه، کارخانه تولید الکل، کارخانه تولید آرد،[۲] کارخانه صنایع لبنی - تعدادی کارگاه‌های تولید کانی غیرفلزی و صنایع دستی (بافت فرش، گلیم، حصیر، رویه گیوه و...) از صنایع این شهرستان می‌باشد.[نیازمند منبع]

موقعیت راهبردی

قرار گرفتن در مسیرهای اصلی شیراز به کرمان و بندرعباس، این شهر را از یک موقعیت راهبردی برخوردار کرده‌است. بلندترین نقطه این شهرستان خرمن‌کوه در کنار روستای کچوییه می‌باشد که ۳٬۱۸۵ متر ارتفاع دارد.
آیین‌های مزدکی و مانوی

فرصت‌الدوله در آثار عجم چنین می‌نویسد:

زرتشت خورگان که استاد مزدک بوده‌است از اهالی این شهر است که سال‌ها در بیزانس (روم شرقی) بسر می‌برد و در آنجا با کتب فلسفی یونانی از جمله جمهوریت افلاطون آشنایی پیدا کرد و تحت تأثیر اندیشه مدینه فاضله افلاطون قرار گرفت. افکار زرتشت خورگان که بیشتر جنبه اقتصادی و اجتماعی داشت، توسط شاگرداش مزدک به جامعه ایرانی معرفی شد. می‌گویند بانی اصلی آیین مزدکی مردی زردشت نام از اهل فسا بود و به نوعی کیش مانوی که مخالف کیش رسمی مانوی بود، دعوت می‌کرد. این مرد دعوت خود را در روم ظاهر کرد و سپس به ایران سفر کرد و به دعوت پرداخت. در روم این شخص به نام [[پوندس معروف بوده‌است. پس نتیجه این می‌شود که فرقه مورد بحث ما یکی از شعب مانوی بوده که قرب دو قرن قبل از مزدک در کشور روم تأسیس یافته و مؤسس آن یکنفر ایرانی زردشت نام پسر «خورگان» از مردم «پسا» بوده‌است... از اشارات مندرجه در کتب عربی چنین مستفاد می‌شود که زردشت (فسایی) پیشوایی بوده که دعوت او فقط جنبه نظری داشته‌است، اما مزدک که مرد عمل بوده و به قول طبری در نزد طبقه عامه خلیفه زردشت به شمار می‌آمده‌است، رفته رفته نام مؤسس اصلی را تحت‌الشعاع قرار داد و در همان عهد خود، فرقه را به اسم مزدکیه مشهور نمود؛ بنابراین فسا (پسا) را می‌توان مهد آیین مزدکی دانست.

    التاریخ الکبیر ـ المشیخه

ابو یزید وشیمه بن الفرات الوشاء الفارسی الفسوی، قرن سوم هـ ق، مؤلف فی اخبار الرده علی الدانیالی الفسوی (شهاب الدین)، قرن ششم وهفتم، مؤلف کتاب جواهر الادراج و… شیخ احمد بن محمد فسایی، قرن هفتم، وی مدت سی سال در مسجد جامع عتی== شخصیت‌های فسا == فقه ومذهب: عیسی بن آبان بن صدقه، قرن سوم، ه، ق، مؤلف کتابهای الحج، الجامع و…. میرزا ابراهیم مجتهد فسایی، قرن دوازدهم وسیزدهم ه، ق مؤلف کتابهای: بحر الحقایق، حاشیه بر معالم الاصول. حاشیه بر شرح لمعه و…. برخی از عالمان وفضلای سلسله مشایخ بحرینی مانند حاج شیخ محمد بحرینی، حاج شیخ موسی و حاج شیخ عبدالعلی و… که علمای این سلسله دهها کتاب ورساله در فقه، اصول ومعارف قرآنی نگاشته‌اند. قاضی ابوالحسن علی بن احمد …بن زبیر فسایی، ملقب به رشید، مؤلف شرح المفتاح لابن العاص الطبری ابی جعفر محمد فسایی (محجوب(قرن سیزدهم هـ ق، مؤلف کتابهای حاشیه بر شرح لمعه دمشقیه و طایفه علمای آخوندی آخوند ملا امین، آخوند ملا محمد، آقا اسد…شیخ محمدملا باشی و….) طایفه علمای قاضیه میرزا محمد حسین قاضی، میرزا احمد قاضی، میرزا علی صدر و …) آخوند ملا محمد صادق نوبندگانی -آخوند ملا عباس خزایی فدشکویی-آیت ا.. میرزامحمد اسماعیل نظام العلما - آیت …سید علی نبوی

تاریخ وحدیث: ابو یوسف یعقوب بن السفیان الفسوی، قرن سوم هـ ق، مؤلف کتابهای ق شیرازعلوم مختلف را تدریس می‌کرد. دختر میرزا محمد فسایی، قرن چهاردهم، وی از اخبار واحادیث مطلـّع ودر هیات ونجوم دانا وبهره ور بود

عرفان وتصوف: ابوبکر طمستانی، قرن چهارم هـ ق شیخ ابومحمد روزبهان بقلی فسایی، قرن ششم هـ ق، مؤلف ۲۸ عنوان کتاب که فرزندانش مانند: فخر الدین احمد، وصدر الدین وبسیاری از سلسله روزبهانیه که از عرفاً و اقطاب تصوف بوده‌اند الشیخ جمال الدین خلیل فسایی، قرن ششم هـ ق، استاد شیخ روزبهان. الشیخ جما ل ا لدین حسین بن محمد الفسوی، قرن ششم هـ ق، معاصر شیخ روزبهان. ابوالقاسم بن شعیب بن بلویه المکرانی الفسوی)) زاهد کبیر))، قرن ششم هـ ق الشیخ عفیف الدین یعقوب از فرزندان زاهد کبیر، قرن هفتم هـ ق الشیخ مقدم الدین محمد از فرزندان زاهد کبیر، معروف به زاهد، قرن هفتم هـ ق هادی فسایی (اعتمادالفقرا)، قرن سیزده و چهارده، مؤلف کتابهای تذکره العارفین وتنبه الفقرا همچنین شیخ بهرام بن منصور الفسوی ـ شیخ عبد… ـ شیخ شهریار ـ شیخ ابو مسلم فسایی و…..

ورزاء، رجال سیاسی و اقتصادی: ارسلان بساسیری، فاتح بغداد در قرن ششم و مروج اذان گفتن به شیوه شیعیان در آنج خواجه ضیاءالملک فسوی وزیر جنگ سلطان محمد وسلطان جلال الدین خوا رزمشاهی خواجه رکن الدین صائن فسوی، وزیر ابو سعید مغول واز والیان خراسان ابو منصور حسن بن علی الفسوی، وزیر ابوالفوارس دیلمی خاندان آل مرزبان بن فرا بنداد که در طی چند نسل اعمال دیوانی فارس را بر عهده داشته‌اند خاندان فسا نجس (فسا قجر (که در طی چند نسل برمناصب وزراتی آل بویه تکیه زده بودند. سلسله میرزایان فسایی که در دوران زندیه و قاجاریه ازصاحبان نفوذ در هرم قدرت فارس بودند (مانند میرزا جانی، میرزا هادی و…….)

تقسیمات کشوری

شهرستان فسا اکنون دارای شهرهای فسا، زاهدشهر، نوبندگان و ششده و قره بلاغ و چهار بخش مرکزی، شیبکوه، نوبندگان و ششده و قره بلاغ می‌باشد.

دانشگاه دولتی فسا:[۱] این دانشگاه دارای ۵ رشته مهندسی و ۲ رشته پایه و ۳ رشته کشاورزی است. همچنین شهرستان فسا دارای دانشگاه علوم پزشکی، یک واحد دانشگاه آزاد اسلامی، یک واحد دانشگاه پیام نور و دانشکده کشاورزی است.
جاذبه‌ها

    روستای تاریخی خورنگان (خرنجان) امامزاده ابراهیم (شاه دین)و روستای کچوییه (امامزاده حسن کچویه و،غمپ آتشکده و چهل چشمه)
    تل ضحاک که از آثار ما قبل اسلام است و ویرانه‌های شهر باستانی فسا درروستای خیرآباد است که از عهد پیشدادیان به جا مانده واین شهر تا قرن هفتم آبادبوده است که آثار باستانی زیادی بر اثر کاوش در اطراف آن بدست آمده و در موزه‌های کشور نگهداری می‌شود.
    آثار شهری مربوط به دوران ساسانی در حوالی روستای تنگ کرم واقع در ۱۵ کیلومتری شهر فسا بنام شهر ازبرا، مص و.. وجود داشته که آثار و بقایایی از آن باقی است.
    تل نعلکی واقع در جنب روستای جلیان از بخش نوبندگان که قبور ماقبل تاریخ بوده و از لحاظ مهرپرستی بررسی و اهمیت است.
    ساختمان نقاره خانه واقع در اول بازار شهر فسا مربوط به دوران قاجار
    آتشکده ساسانی که عوام آن را سنگ قنبر (سنگ سلمان) می‌نامیدند به طول ۲ متر و عرض ۰٫۵ متر که خطوط گرانبهایی روی آن حک شده و برخی آن را مربوط به دروازه شهر فسا در زمان ساسانیان بوده‌است.
    آتشکده سامانی مربوط به دوره ساسانی واقع در ۱۵ کیلومتری شمال فسا (غمپ آتشکده)که در اصل خنب آتشکده بوده ودر گویش محلی غمپ یا قمپ بدان می‌گویند
    جنگل ۱۵۰۰ هکتاری کوثر در بخش شیبکوه فسا. چهل چشمه (که سال هاست خشکیده است. - پانل
    میان جنگل دارای گونه‌های گیاهی بسیار ارزشمند
    امامزاده اسماعیل
    امامزاده حسن
    [[آستان شاهزاده قاسم> (از نوادگان حضرت عقیل (ع) و حضرت علی (ع) در مرکز شهرستان فسا)
    شاه ابوالفتح
    پارک تفریحی آزادی
    منطقه گلیان
    منطقه باستانی کوزه گرخانه (واصل آباد)، آثار باستانی تنگ مج و تنگ موردی، تل نخودی و اتلال مجاور آن (کوشک قاضی)، تل سیاه (فدشکویه) و اتلال در امتداد آن تنگ خمار (سنان) و چاه‌های سنگی در ارتفاعات مجاور سنان، بقعه سید شمس الدین (عهد صفوی)، بقعة زاهد کبیر در زاهد شهر (عهد مغول)، ساختمان نقاره خانه (شهربانی قدیم = خیابان محمدی)
    منطقه گردشگری امامزاده شهیدان
    روستای تاریخی امیرحاجیلو
    امامزاده شیخ صالح نوه امام حسن (ع) واقع درروستای غیاث آباد
    وجودآثارقدیمی وباتمدن ازشهرتیران (زاهدشهرکنونی) وهمچنین وجودآثاری ازدوران باشکوه هخامنشیان درزاهدشهرمثل جوی حقوکه ارتفاع آن به دومترمیرسدوگواهی بررونق کشاورزی درزاهدشهردارد (اطلاعات بیشتردرصفحه زاهدشهر) وگویش مردم این شهرکه به فارسی تیرانی مشهوراست ویک شیرسنگی درامامزاده زاهدکه قدمت آن به چندصدسال برمیگردد.

۲۱. امامزاده سید شمس الدین

22. امام زاده حسن روستای کچویه

23. کوه خرمنکوه واقع شده در کنار روستای کچویه و غمپ آتشکده